Achtergrond – Verspreiding Naam

Het is moeilijk om nu nog over de laatste 1000 jaar te zeggen hoe en waarom mensen met de naam Van Dorsten zich geografisch verspreiden, maar er zijn wel een aantal belangrijke oorzaken aan te wijzen. Het hangt natuurlijk ook af van de herkomst, waarbij vooral wordt uitgegaan van Dorsten (rijke Hanzestad sinds 12e/13e eeuw), maar ook Dorst (arme agrarische gemeenschap). Je ziet dan dat de verspreiding vanuit de stad Dorsten veel breder is en er diverse redenen zijn (zoals hieronder beschreven), daar waar de mensen vanuit Dorst vooral in die omgeving terug te vinden zijn (met de naam Van Dorst, maar met een uitzondering voor Van Dorsten in Dordrecht). De fonetische vastlegging van namen maakte het ook niet altijd even duidelijk.

Wat in ieder geval opvalt, is dat er voor 1500 reeds op meerdere locaties in Noord Europa (Rostock, Riga, Neuenhaus, Utrecht, Kampen, Arnhem, Zwolle) vermogende families Van Dorsten te vinden waren en soms ook mensen van adel trouwden. Deze rijkdom moet haast wel vanuit de handel zijn. De vraag is dan of er meerdere rijke families waren, die zich ook nog eens over Noord Europa verspreidden en zich Van Dorsten noemden. De kans lijkt redelijk dat dit terug te herleiden zou moeten zijn tot dezelfde familie. In de Chronik van de Neuenhaus stamboom relateerden de genealogen de rijkdom als mogelijk afkomstig van de latere kruistochten op Oost-Europa, gebaseerd op het familiewapen.

Geestelijkheid

Vroeger was het geloof erg belangrijk voor de mensen. De plaats Dorsten behoorde tot het aartsbisdom Keulen en nam daarin een belangrijke plaats in. Het huidige aartsbisdom Utrecht viel toen ook onder het aartsbisdom Keulen en is pas in 1559 uitgetreden en zelfstandig geworden. Beide behoorden tot het Heilige Roomse Rijk (uitgebreide administratie online). Tussen 1250 en 1550 zijn er diverse geestelijken terug te vinden in de archieven met de naam en/of herkomst van Dorsten. Deze kwamen vaak op andere plaatsen terecht of reisden voor het geloof door de regio.

Handel

• In de periode van 1200 tot 1600 werd er steeds meer handel gedreven. Dit gebeurde met name door en tussen de steden van het Hanzeverbond, die over het algemeen aan waterwegen lagen.
• In alle grote (handels)steden van De Nederlanden schreven zich diverse poorters (burgers) vanuit Dorsten in. Het ging hierbij met name om koopmannen, scheepvaarders en specifieke beroepen die nodig waren (zoals hoefslager, droogscheerder, zijdelakenhandelaren, enz.) en waardoor de mensen makkelijk het burgerschap (poorter) aan konden vragen en zich elders vestigen.
• In de periode van 1386-1406 zijn er diverse meldingen in (de Hanzestad) Riga van meerdere Van Dorstens, waaronder een Borchardus van Dorsten.
• Tussen 1400 en 1500 zijn er vele meldingen in andere Hanzesteden zoals Zutphen (gouden eeuw, toen de belangrijkste stad, Vorden vlakbij), Harderwijk, Den Bosch, Utrecht, Arnhem en Nijmegen (vooral 1e helft 15e eeuw) en daarna ook naar Betuwe, Gouda, Zwolle en Kampen (2e helft 15e eeuw). Dit ging vooral via Rijn, Waal en IJssel.
• In de 16e eeuw was er in ieder geval van de stam in Kampen nog regelmatig contact met familieleden in Münsterland (waartoe ook Dorsten behoort).
• Rond (of voor) 1500 ontstond een stam in Neuenhaus. Dit ligt aan de Overijsselse Vecht, in die tijd een belang¬rijke verbinding voor de handel vanuit Bentheim, met name ook voor barnsteen (paleis op de Dam, vrijheidsbeeld New York). De Vecht mondt uit in de IJssel bij Zwartsluis (waar later ook een stam ontstond) en vlakbij Wanneperveen / Steenwijk (waar weer een andere stam is ontstaan).
• Ook in de administratie van het Heilige Roomse Rijk (middeleeuwen) zijn diverse meldingen terug te vinden.
• Er zijn aanwijzingen dat mensen zich vanuit de westerse Hanzesteden via de 2e generatie kruistochten (naar de Oostzee landen) zich via het Heilige Roomse Rijk en de Duitse Orde hebben gevestigd in landen als Estland, Letland en Litouwen en toen daar de strijd verloren werd, rijk terugkwamen.
• In de periode van 1600 tot 1800 werd er vooral handel gedreven met de ‘Oost’ (oa Nederlands Indië via de VOC) en de ‘West’ (Amerika via de WIC). In die periode vind je diverse meldingen terug in de administraties en zijn mensen zich ook in die gebieden gaan vestigen.
• Mede basis voor de verspreiding was ook dat mensen met geld (dus ook rijkere handelaren) kinderen lieten studeren aan universiteiten (zoals Heidelberg, Keulen, Groningen en Leiden). De 1e magistraat van Heidelberg (1e universiteit van Duitsland) was zelfs ene Hendrick van Dorsten (1386-1396)!

Militairen

Ook de zonen die militair werden, zorgden voor verspreiding van de naam en konden onverwacht in andere garnizoenssteden of oorlogsgebieden opduiken. Ook in de latere geloofsoorlogen (zoals de 30-jarige oorlog in Duitsland en de 80-jarige oorlog in Nederland, beide 1e helft 17e eeuw) zullen er zeker mensen met de naam mee hebben gevochten. Een uitdaging hierbij was wel dat de administratie niet altijd even precies was (of verloren gegaan) en dat er zomaar ergens een stam kan opduiken of juist verdwijnen.
Toen de VOC en de WIC de handel over de wereld begonnen te beheersen (de Gouden Eeuw van Nederland), waren er ook vele militairen (en andere functies) in dienst die terug zijn te vinden in hun administraties en zich vestigden in de diverse landen.

Oorlogen & Rampen

Een reden voor mensen om ergens te vertrekken was onheil van buitenaf, zoals oorlogen, plunderingen, ziekte en brand. De belangrijkste (relevante) oorlogen worden ook genoemd op de startpagina in het contextplaatje bovenin en bij de Achtergrond Context Historie. Hieronder worden een aantal (mogelijk) relevante gevolgen benoemd van oorlogen en rampen:

• De Gelderse Oorlogen eind 15 eeuw zijn bepalend geweest voor de hele regio eromheen.
• De 80-jarige oorlog van Nederland met Spanje is de reden geweest voor het ontstaan van de stam in Dordrecht, omdat Breda werd veroverd door de Spanjaarden en men moest vluchten.
• Als gevolg van de 30-jarige oorlog trok een deel van de Neuenhaus stam naar Emden in het noorden. Deze geloofsoorlog heeft vermoedelijk wel meer impact gehad.
• De Hollandse Oorlog en de 9-jarige oorlog met Frankrijk aan het eind van de 17e eeuw zou weleens te maken kunnen hebben met de stamvader van de stam in Steenwijk. Dit betrof een militair, wellicht begonnen tijdens de eerste oorlog en gestorven tijdens de tweede.
• Diverse ziekten hadden catastrofale gevolgen voor de bevolking. Met name door de Pest kon een groot deel van de bevolking uitsterven, deze heerste in 1459 in Dorsten. Overigens is de administratie hiervan (door Bruderschaft Beatae Mariae Virginis) de eerste goede namenregistratie in Dorsten.
• Met name in de 15e en 16e eeuw zijn in vele steden grote branden geweest (de meeste gebouwen waren toen nog van hout), waardoor een groot deel van de stad kon afbranden en ook vaak documentatie en administraties vernietigd werden.

Huidige Situatie

Op de site CBGfamilienamen.nl kunt u zien hoe de spreiding tegenwoordig in Nederland is.