Achtergrond – Herkomst Naam


Er zijn een aantal herkomstmogelijkheden voor de naam Van Dorsten die allen toegelicht worden:

  • De belangrijkste is de (destijds) belangrijke Hanzestad Dorsten in Duitsland aan de Lippe niet ver van Nederland.
  • Een alternatief is het kleine maar oude plaatsje Dorst tussen Breda, Oosterhout en Tilburg.
  • In de 13e eeuw was er een hof Dorsteen bij Wismar in Noord Duitsland waarbij de herkomst later verbasterde tot Dorsten.
  • Voor de Jutphaas stamboom is er de theorie dat de afkomstig een plaats Dorssen is, dat gelegen zou hebben bij Vreeland (begin 9e eeuw).
  • Er zijn nog een paar alternatieven, maar die zijn erg onwaarschijnlijk als herkomst. Zo is er het dorp Dorste bij Göttingen, nog een dorpje Dorst verder weg in Duitsland en Dorssen (of Dorschen) in Polen (in die tijd Duitsland). Deze worden verder niet toegelicht.

Dorsten (Hanzestad)

De belangrijkste herkomst van de naam Van Dorsten is de plaats Dorsten onderin de Duitse deelstaat Nedersaksen (vlak boven het Roergebied en de deelstaat Noordrijn-Westfalen en niet ver van de Nederlandse grens bij Gelderland), dat reeds in 1251 stadsrechten kreeg en behoorde tot de belangrijke Hanzesteden. In die tijd was de plaats Dorsten vooral gericht op de huidige Nederlanden (gezien de handel) en andere Hanzesteden in Noord Duitsland en rond de Oostzee. In vele Nederlandse steden schreven zich in die tijd burgers in met deze herkomst. En de geestelijkheid was gericht op het bisdom Keulen (en het bisdom Utrecht behoorde daar in die tijd ook toe). In het Westfaals is het overigens Dössen, de Nedersaksische en Duitse naam is Dorsten.

De regio bij de plaats Dorsten was reeds vroeg bewoond en de Romeinen hadden hier rond het begin van onze jaartelling al een vesting, lieten een brug over de Lippe bouwen en er werd een kasteel gebouwd. In de late oudheid tot het einde van de 5e eeuw werd een esdorp (hoger gelegen) gebouwd, dat de naam “Durstina” droeg en dat ten noorden van de Lippe lag. Tegelijkertijd werd ook een hoeve met wijngaard aan de zuidkant gebouwd met de naam “Durstinon”. Dit was bij een ondiepe doorwaadbare plaats in de rivier. In de tweehonderd jaar daarna werd het gebied ten zuiden hiervan gekerstend en kwam te behoren bij de aartsbisschop van Keulen. Later werd het gebied ten noorden van De Lippe gekerstend vanuit de aartsbisschop van Utrecht. Het oord Dursten, waarschijnlijk in het Karolingische bezit van de familie Maiores Domus, werd in een schenking van Plectrudis (+ 725) genoemd.

In het begin van de 10e eeuw (rond 900-910) schenkt Athalgard als herinnering aan haar gestorven man Abbo de abdij Werden in Dorsten een hof, dat later Leemwysche heet, en hoven in Galen (Dorsten-Hardt und Ostrich). Het hof in Dorstinon moest natuurverkopen regelen en herbergen organiseren en behoorde tot de hof Heldringhausen bij Recklinghausen. Abbo en zijn weduwe Athalgard zijn de eerste aristocraten van een adellijke familie in Dorsten, die tot de heerlijkheid in / nabij Dorsten behoorde. Deze heerschappij van edelen van Dorsten blijft bestaan tot in de 11e eeuw als de familie uitsterft. Het klooster in Xanten vestigt hier een pastorie en breidt de bezittingen uit en tegen het einde van de 12e eeuw ontstaat hier een kerkdorp met de naam Dorsten (op de plaats van Durstina). In 1176 wordt de eerste kerk gebouwd.

De nog jonge nederzetting groeide in het bijzonder als gevolg van de gunstige ligging aan de Lippe (lange tijd was hier de enige brug over de Lippe tussen Wesel en Haltern) en de ligging aan belangrijke handelswegen naar Keulen over Bottrop, de weg naar Essen, Münster en Recklinghausen. In 1251 werd door de bisschop van Keulen in overleg met de graven van Kleve stadsrechten toegekend aan Dorsten. In 1334 werd de eerste stadsmuur gebouwd; door de locatie aan de Lippe werd de stad lid van Hanze in de 14e eeuw. Dorsten heeft grote rijkdom opgedaan door middel van handel en scheepsbouw en werd daarmee de rijkste stad van de vesting Recklinghausen. In de bloeitijd van de 15e eeuw bestond Dorsten uit ongeveer 300 huizen. In 1459 heerste de pest in Dorsten.
In 1567 werd de stadswaag aan de markt gebouwd, die later ook als raadhuis diende. Door de geloofsoorlogen aan het eind van de 16e eeuw en vooral ook door de 30-jarige oorlog aan het begin van de 17e eeuw, kwam de handel en het verkeer tot stilstand en viel de Hanze uit elkaar. In 1641 was er het beleg van Dorsten en tot de 18e eeuw werd de plaats regelmatig belegerd door legers van vreemde mogendheden.

Dorst (bij Breda)

Hoewel de naam Dorst is en de meeste mensen die hier vandaan kwamen in de 16e eeuw zich Van Dorst noemden, is in ieder geval van de Dordrecht stamboom aangetoond dat deze uit Dorst kwam en was er nog een stam Van Dorsten in Breda, die vermoedelijk hier vandaan kwam. Precies bekend is de oorsprong van de naam “Dorst” niet (C.J. Wirken). Het is zeer waarschijnlijk dat de naam ontstaan is van “de horst”, een hoog gelegen strook grond, waarop in veel gevallen nederzettingen werden gesticht. Men schreef de namen op zoals men ze uitsprak: “de Horsten” werd, snel uitgesproken, “Dorsten”. Pas later werd de naam “Dorsten” veranderd in “Dorst”.
Dorst werd voor het eerst vermeld in 1290, vervolgens in 1323 en daarna regelmatig. Willem van Duivenvoorde werd in 1325 heer van Oosterhout en daarmee ook van Dorst. In 1511 werd voor het eerst melding gemaakt van een kapel in Dorst. Dorst was arm: ten noorden lag een schraal heidegebied en in het zuiden vond men een moerassig gebied, het Goor genaamd. Om in het levensonderhoud te voorzien legde men zich toe op de geitenfokkerij. Geiten leverden ook melk, die voor de gezondheid van de boeren en hun kinderen van groot belang was. Vanaf eind 15e eeuw zijn er in de omgeving (Breda, Oosterhout) veel meldingen in de archieven van mensen afkomstig ‘van Dorst’.

Dorssen (bij Vreeland)

Volgens de stamboom van Jutphaas (zie de analyse aldaar) is deze (wellicht) afkomstig van deze plaats. Dit is gebaseerd op een theorie dat de familie ontstaan is uit het bekende oud Utrechtse geslacht Van Dorssen met een stamboom in de plaats Vreeland. Hieronder een kort overzicht van de geschiedenis van Dorssen alsook de twijfels die je hierbij kan plaatsen.
De (nog bestaande) naam Dorssewaard is volgens sommige bronnen genoemd naar de nederzetting Dorssen die hier al in de zevende of achtste eeuw aanwezig zou zijn geweest. Sommigen menen dat de nederzetting op de plaats van het huidige Vreeland lag, anderen denken eerder aan de overkant van de oude Vecht. Bij het archeologisch onderzoek in dit gebied zijn echter geen aanwijzingen voor bewoningsresten gevonden. Bij de het ontstaan van Vreeland bestond het zeker al niet meer.
Om de grens van zijn gebied te verdedigen en om te voorkomen dat iemand anders tol zou gaan heffen op de Vecht, liet de bisschop van Utrecht vanaf 1252 het slot “Vredeland” bouwen op een hogere plek in de bocht van de Vecht. Deze rivier was een belangrijke handelsroute van Utrecht naar de Zuiderzee (en verder naar de Oostzee). De bouw van het slot gaf de stoot tot de groei van Vreeland tot nederzetting die in 1265 stadsrechten kreeg. De stad Vreeland is echter nooit uitgegroeid tot een volwaardige stad, onder meer omdat veel ambachtslieden rond 1275 naar het opkomende Amsterdam werden overgebracht.

Kanttekeningen bij de plaats Dorssen als herkomst:

  • De plaats Dorssen (bij Vreeland) is nooit aangetoond, en zou anders een arm gebied zijn en honderden jaren voor het ontstaan van Vreeland een nederzetting zijn geweest. Dan is het sterk dat mensen die achternaam hebben, een voorname familie zouden zijn, maar niet van adel, en daar zouden wonen (dan neem je die naam niet aan).
  • Het gebied werd bestuurd door de bisschop van Utrecht (tot 1559 onderdeel van bisdom Keulen). De Hanzestad Dorsten was toen al een belangrijke plaats en er waren diverse geestelijken, handelaren en andere bekenden (met deze naam) binnen het hele bisdom tussen 1200 en 1500. Dit zou daarom goed de herkomst kunnen zijn.
  • Nicolaes en Hugo van Dorssen werden al door de Borg van Amstel genoemd in 1285 in Nigtevegt, Loosdrecht en Vreeland. De familie Van Dorssen viel binnen de kring van de aartsbisschop van Utrecht, in het Registrum Guidonis van de Bisschop van Utrecht werd er al aan diverse leden van deze familie gerefereerd tussen 1301 en 1317 (zelfde Hugo, maar tevens Vrederic en Henric). Het lijkt daarom eerder dat men de grond bij Nigtevegt van de bisschop kocht of kreeg.
  • Dorsten werd in de provincie Utrecht vaker als Dorssen geschreven (en omgekeerd) en blijkbaar uitgesproken.
  • De stamvader van Van Dorssen in Amersfoort is een Van Dorsten uit Doesburg (rond 1670) en houdt de naam tot begin ongeveer 1720. Ook bij een historische stam in Utrecht splitst de naam zich in Van Dorssen en Van Dorsten.

Dorsteen (Wismar)

Het hof Dorsteen wordt in 1277 verkocht door vorstin Anastasia van Mecklenburg aan de stad Wismar en ook eerder die eeuw al genoemd en in de eeuwen erna. Het was eigendom van twee ridders van Lewetzow en werd eerst Dorsteen genoemd en pas daarna Dorsten. In de periode 1359-1390 worden er diverse Van Dorstens gemeld in de nabijgelegen Hanzestad Rostock. Deze zouden dus hiervan afkomstig kunnen zijn, maar ook vanuit de (andere) Hanzestad Dorsten.

Account

Username:

Password:

Wachtwoord vergeten

Zoeken

Stamboom

Voornaam


Achternaam

Geavanceerd zoeken

Website

Scroll to Top