Uitgestorven – Utrecht (Stad en Provincie)

Inleiding

In het centrale deel van Nederland met de provincie en vooral ook stad Utrecht zijn altijd veel meldingen geweest van zowel Van Dorssen alsook Dorsten (en dat liep ook nogal eens door elkaar). De eerste (bekende) meldingen betroffen de oud Utrechtse familie (zoals ze rond 1430 al genoemd werden) Van Dorssen (Dorsghen, Dorsken, Dorschen) die rond 1300 al voorkwamen met meerdere leden in de bisschoppelijke administratie (Registrum Guidonis) en eind 13e eeuw al bezit verkregen in de Borg van Amstel (Nigtevegt, Loosdrecht, Vreeland), een gebied dat beheerd werd door de bisschop van Utrecht. In de eeuwen daarna waren er vele meldingen, waarvan diverse losse meldingen of kleine takken, en later in de tijd meer en meer gerelateerd aan één van de hier beschreven uitgestorven stambomen of een bekende stamboom (en dan vooral Amersfoort, Jutphaas en Neuenhaus). Het waren personen met vele diverse beroepen en functies, van een burgemeester tot verschillende geestelijken en beroepen.

Algemeen

De vraag is waar die naam zo lang geleden vandaan kwam (zie ook Achtergrond – Herkomst Naam). Volgens de stamboom van Jutphaas (zie de website Piet van Dorssen die ook de andere Van Dorssen stam, takken en vermeldingen beschrijft) kwam het van een plaats Dorssen in de buurt van Vreeland, maar de kans is groot dat het toen ook al afgeleid was van de plaats Dorsten. Het bisdom Utrecht viel tot 1559 onder het aartsbisdom van Keulen en daarin had Dorsten toen al een belangrijke rol en er kwamen veel geestelijken vandaan (en ook veel studenten aan de universiteiten voor 1400). Dat bestond al ver voor het jaar 1000 en kreeg rond 1250 stadsrechten. De naam werd op diverse plaatsen waargenomen tussen 1200 en 1500 in Nedersaksen, Noordrijn-Westfalen en Nederland bij handelaren (met name Hanzesteden) en geestelijken en dus ook veel meldingen in Utrecht. In de 15e eeuw werd al gesproken over de oud Utrechtse familie Van Dorssen (die rond 1300 al genoemd werd in de bisschoppelijke administratie).

Vanaf 1550 (toen de DTB-archieven geleidelijk begonnen) betrof ruim driekwart van de registraties in Utrecht de naam Van Dorsten. Hierbij waren regelmatig poorters (nieuwe burgers) die vanuit de plaats Dorsten kwamen (zoals in vele andere grote steden in de Nederlanden) en deze naam dan nog één of twee generaties hanteerden. Midden 18e eeuw kwam er ook een behoorlijke tak vanuit de Neuenhaus stamboom via Arnhem in Utrecht. Het kwart van alle meldingen dat wel Van Dorssen hanteerde waren of naams varianten (van Van Dorsten, maar dat gebeurde natuurlijk ook omgekeerd), gelinkt aan de stamboom in Vreeland (en/of de oud Utrechtse familie Van Dorssen) of een behoorlijk deel van de enige andere grotere tak hier die ook wordt beschreven (stamvader Rokus Jeurriaenssz). Het valt ook op dat als een Van Dorssen naar een andere plaats migreerde het daar ook soms weer Van Dorsten werd en omgekeerd. Dit heeft natuurlijk alles te maken met de fonetische vastlegging in die tijd. De andere Van Dorssen stamboom in Amersfoort is echter ook herleid tot afkomst Van Dorsten.

De stambomen van de oud Utrechtse familie in combinatie met Vreeland en een andere stam van stamvader Rokus worden hieronder apart beschreven. Van alle andere losse vermeldingen en kleine takken wordt een opsomming gegeven onder Bronnen en Wetenswaardigheden. Je mag er vanuit gaan dat ook hiervan een groot deel behoort bij één van de bekende (al dan niet uitgestorven) stambomen, maar om de connectie te vinden zal lastig worden.

Vreeland (stamvader Tieleman)

In Utrecht was een oud Utrechtse familie Van Dorssen (Dorschen/Dorsken/Dorsghen) met diverse waarnemingen in de 13e t/m 16e eeuw, maar de onderlinge familierelaties zijn moeilijk te bepalen. Wel zijn er de volgende aanknopingspunten en constateringen (die toch bijna zeker tot deze familie moeten behoren):

• Van 1285 tot 1317 de eerste meldingen in Utrecht en omgeving met Nicolaas, Hugo, Henric en Vrederic.
• Tussen 1402 en 1426 (met referenties tot 1447) de meldingen over burgemeester Tyman/Tideman en zoon schrijver Willem (1426-1438), die in 1438 werd onthoofd waarbij zijn vader vogelvrij werd verklaard.
• Rond 1465 meldingen over Herman van Dorschen wiens 3 dochters dan volwassen zijn (dus hij ongeveer 50).
• Midden 15e eeuw de volwassen broers Gijsbert en Hugo (zelfde als Hubert?) van vader Jan, allen in Nigtevegt. Gijsbert heeft een dochter en Hugo een zoon Goude. Dit is allemaal gerelateerd aan de Buurkerk in Utrecht. Hubert heeft een zoon Claes die een tijd in het buitenland geweest is.
• Rond 1490 is vader Hubert net overleden en zoon Claes in het buitenland, betreffende land in Nigtevegt.
• Begin 16e eeuw veel meldingen rondom een (welvarende) Willem van Dorsten in Amersfoort en omgeving (herkomst Zutphen) en een (welvarende) Willem van Dorschen in Utrecht en omgeving (met oa een broer Jacob, zus Cornelia, vrouw Jutje de Beer en twee dochters), waarbij eerst het vermoeden was dat dit dezelfde betrof, maar het lijken toch twee totaal verschillende te zijn. Van 1507 tot 1525 zijn de broers Jacob en Willem (getrouwd) lid van het schuttersgilde in Utrecht.
• Begin 16e eeuw een aantal meldingen van geestelijken uit de Van Dorssen familie in de regio Utrecht: Hubert in Linschoten (1523 en 1525), Arnold (filosoof, schriftgeleerde, kanunnik Sint-Marie) overleden in 1535 en Ernst (kanunnik Sint-Marie, broer?, was reeds overleden) met grafschriften in Sint-Marie.
• In 1558 is er een leenheer Jan van Kronenburg (bij Loenen).
• Tieleman van Dorsten (stamvader Vreeland) wordt eind 16e eeuw geboren. Dit werd een behoorlijk stamboom die ruim 200 jaar heeft bestaan in de omgeving van Vreeland en Loenen met uitwaaieringen naar Amsterdam en ook Nederlands Indië. De familie was behoorlijk vermogend en had ook een familiewapen.
• Op de website van Piet van Dorssen is hier meer over te vinden.

Utrecht (stamvader Rokus)

Een grote tak in Utrecht begint met Rokus (Rocus, Rochus) Jeurriaenssz die op 29 april 1627 is getrouwd in Utrecht met Annechjen Jans (samen 4 kinderen) en op 9 november 1634 met Annichjen Hendriks (nog 5 kinderen). Bij het eerste huwelijk is hij soldaat onder Capteyn Boshuijsen en in 1643 wordt hij nog genoemd in een schuldverklaring. Het huwelijk is overigens gevonden op basis van patroniemen, maar moet het wel zijn.
Verder zijn er de volgende aanknopingspunten en constateringen:

• Er zijn niet zoveel opties voor de vadersnaam. Op 21 april 1627 trouwt een Jurien Aerntsoon van Dorsten met Jannichien Bartholomees Jacobsn van Rhenensdochter. Als dit de vader is kan dat natuurlijk alleen maar het hertrouwen zijn (bijna tegelijk met Rokus). Ze komen beide van Utrecht, maar het huwelijk wordt ook vermeld in de schepenhuwelijken van Leiden (reden onbekend). In beide plaatsen gezocht naar kinderen, maar niets gevonden. Hij hertrouwt nogmaals op 2 mei 1635 met Brechtgen Cornelis.
• Op 6 november 1625 trouwt Annichen Jorriaens van Dorsen met Lucas Harmsen. Dit moet haast een zus zijn.
• In de schuldverklaring van 1643 wordt ook gesproken over zwager Jan Jacobs Ladoes. Deze is op 26 december 1629 getrouwd met Sybilla Jans (afkomstig uit Arnhem). De vraag is dan of Sybilla een zus is van Rokus of Annechjen Jans een zus van Jan Jacobs Ladoes. Niets van terug kunnen vinden.
• Rokus heeft uit zijn eerste huwelijk 4 kinderen, waarvan zo te zien alleen Daniel (1631) voor nazaten heeft gezorgd. Met de tweede vrouw heeft hij 5 kinderen, waarvan aan 3 dochters later regelmatig wordt gerefereerd en een zoon, Hendrik (1645), ook voor een gezin heeft gezorgd.
• Er worden zo rond 1600 diverse Van Dorstens genoemd, maar geen daarvan lijken vader of broer te zijn:
  • Jan Dirck Reynierszoon van Dorsten trouwt in 1603.
  • Dirck Janszn van Dorsten trouwt in 1593, 1606 en 1608 (komt echt uit het Sticht van Ceulen).
  • Gonda Hans van Dorstumsdochter trouwt in 1599.
  • Jan Hermans van Dorsten trouwt in 1610 (afkomstig uit de Botterstraat).
  • Jan Hillebrant van Dorsten trouwt in 1619 (afkomstig uit de Botterstraat).
  • Wynant Jacobszoon (vader Jacob Jans) van Dorsten trouwt in 1615 met tot 1665 diverse referenties.
  • De bekende kanunnik Johan van Dorsten van St Mariën is geboren eind 16e eeuw.
  • Henrick Henricksoon van Dorsten (Dosten, Dorstum) trouwt voor het eerst in 1606 en hertrouwt 2 maal.
• In de stamboom van Rokus Jeurieaenssz zijn diverse opties die mogelijk nog voor nageslacht hebben gediend. Zoals een aantal huwelijken van zonen (oa Den Haag) en mannen die bij de VOC of het leger van Napoleon geregistreerd stonden. Daarbij gebruiken takken na 1811 Van Dorssen (Daniel 1754) en Van Dorsten (Johannes 1766).

Bronnen en Wetenswaardigheden

Er zijn diverse interessante referenties die niet zomaar te relateren zijn aan een bekende stamboom:

• Rond 1600 diverse meldingen van verschillende Van Dorstens in Montfoort.
• In de periode 1635 tot 1682 zijn er heel veel referenties aan de Sijdelaeckenkopers vader Jan Dircks en zoon Dirck Jan Dircks (gehuwd met Helena Rubbens) van Dorsten. Een welvarende familie en hij was ook regelmatig in het buitenland. Er is nog geen connectie gevonden met de sijdelaeckenkopers Van Dorsten in Dordrecht en ook niet met de Jan Dircks en Dirck Jans rond 1600 in Utrecht (wellicht is de Jan Dircks die in 1613 burger wordt van Utrecht de vader). Wel is er een relatie met Leiden (referenties). Merkwaardig is dat er in 1653 een referentie is met zes kinderen (zonen Johannes en Henrick) en in 1658 vier kinderen (geboren in de periode 1630-1650), waarvan de geboortes echter niet zijn terug te vinden.
• Diverse referenties van 1615 tot 1665 aan de ebbenwercker Wynant (Wynalt, Wyndel) Jacobszoon van Dorsten en familieleden.
• Vele referenties aan de invloedrijke kanunnik Johan van Dorsten (St. Mariën) van 1629 tot 1667. Deze wordt ook genoemd in referenties in Leiden. Hij is waarschijnlijk geboren eind 16e eeuw en overleden in 1640. Zus Sara trouwt naar Vlissingen. Er is een nicht of tante Tanneke (ook Anna of Constantia) die rond 1585 geboren is in Nieuwkoop. Verdere relaties zijn niet te bepalen.
• Jockef (bijnaam?) kreeg een zoon Willem die op basis van de geboortegegevens en locatie de enige optie is voor een Willem die als militair in Utrecht woonde en getrouwd is. Willem van Dorste trouwt met Stijntje Jacobs van Leersum. Deze Willem leidde een nogal losbandig leven (de gerelateerde referentie noemt hem Van Dorssen), kon met Stijntje geen kinderen krijgen en maakte (blijkens een attestatie d.d. 17 oktober 1743) regelmatig Anthonia Dom van Schaijk zwanger (onegte kinderen). Deze Anthonia Dom heeft (in ieder geval) acht onegte kinderen aangegeven en is uiteindelijk in 1760 getrouwd met Willem (RK / NH huwelijk).
• De hiervoor genoemde Stijntje Jacobs van Leersum is heel interessant (met dank aan Hilbrand de Bruijn voor het uitzoekwerk)! Zij is getrouwd met Willem van Dorste (of Dorssen in een akte). Haar zus Pieternel (Petronella) Jacobs van Leersum is op 22 juni 1709 getrouwd met Johannes van Dorsten. Dan moeten Johannes en Willem haast ook wel haast familie zijn. Op diezelfde dag trouwt ook haar nicht Pieternel (Petronella) Pieters van Leersum met Johannes van Rossum. Laatstgenoemde hebben 7 kinderen gekregen, eerstgenoemde waarschijnlijk geen. Maar de kindernamen zijn weer gerelateerd aan Johannes van Dorsten! In de archieven leidde dit tot de nodige verwarring. Overigens is er ook nog een Anthonia van Dorssen die trouwt in Utrecht (1751) en zich vervolgens als moeder Van Rossum noemt. Wellicht zit hier toch nog meer achter.
• Johan Jansen (Hans) krijgt in 1643 en 1645 twee zonen (Tijmen en Abraham) die verder gaan in Amsterdam (Abraham trouwt daar met Tijmen als getuige). Abraham krijgt daar diverse kinderen waaronder vier zonen die trouwen. Maar het lijkt erop dat hun kinderen het geslacht niet voort hebben kunnen zetten. De herkomst van vader Hans is nog niet te bepalen. De vraag is hoe toevallig het is dat ongeveer tegelijkertijd er in Vreeland ook broers Tieleman en Abraham is. Zou toch goed familie kunnen zijn.
• Er zijn in de 17e eeuw verschillende Van Dorstens met het patroniem Henricksen. Het is de vraag of het hier de vader betreft of wellicht een voorvader en dus meer familienaam. De onderlinge relaties zijn nog niet bepaald en er zijn ook geen verdere nazaten (indien nu niet aangegeven):
  • Hendrick Henricksen van Dorsten trouwt in 1606 Gerrichgen Joost Jacobssoondochter, in 1626 met Aeltken Lamberts en krijgt met Berber Hermens in 1629 en 1633 kinderen.
  • Een dochter met de naam Van Dorsten is op basis van patroniemen herleid tot Gerrit Hendricksen die in 1623 trouwde met Aeltgen Jansz.
  • Trijntgen Henrick van Dorstendochter trouwt in 1624 met Clemens Franck Janszoonzoon.
  • Joost Henricksen van Dorsten trouwt in 1629 met Antonette Stevens Moerbeij en krijgt van 1628 tot 1640 zeven kinderen met daarbij drie zonen Henrick, Johannes en Mattheus.
  • Jan Hendrickszen van Dorsten trouwt in 1632 met Cunera Jans en hertrouwt in 1655 met Lijsbeth Theunis. Hij zorgt voor een kleine tak van vier generaties (tot 2e helft 18e eeuw).
  • Dirck Henricksoon van Dorsten trouwt in 1653 met Jannichgen Dircx van Seventer.
  • Hendrick van Dorsten trouwt in 1683 met Elisabeth van Cuylenburgh en krijgt een zoon Jan.
• Johannes wordt rond 1640 geboren en trouwt in 1671 Aeltje Gijsberts (zijn nicht). In 1672 wordt zoon Gijsbert geboren en in 1678 zoon Johannes. Verder waarschijnlijk geen kinderen en hij overlijdt al rond 1679. Op basis van dat geboortejaar is bij de bekende namen de enige optie als vader Dirck Jan Dircks, zie hiervoor. Zoon Johannes is waarschijnlijk degene die trouwt met Pieternel van Leersum (zie eerder de beschrijving bij Willem)! Zoon Gijsbert trouwt met Cornelia van Watervliet en gaat wonen in Leiden. Ze krijgen één zoon die twee dochters krijgt.
• Een Johannes van Dorsten trouwt in 1667 met Elsje Jans van Mulbach en heeft diverse kinderen. Gezien de kindernamen zal zijn vader waarschijnlijk ook Johannes (Jan) zijn of Henrick heten. Geen vervolg gevonden.
• Hermen Jansz krijgt met Lijsebeth Ariensz begin 18e eeuw twee kinderen in Vianen, maar verder geen relatie of vervolg gevonden.
• Matthijs heeft ook weer een interessante kleine tak. Hij is geboren zo rond 1680, getrouwd in 1705 maar met die vrouw krijgt hij geen kinderen. Hij trouwt opnieuw in 1744 (is dan een jaar of zestig) en krijgt dan nog 5 kinderen.
• En verder een dertigtal losse DTB meldingen tussen 1600 en 1800 (dus {nog} niet te relateren aan één van de bekende stambomen of takken), waarvan ongeveer een derde sterfdata en tweederde huwelijken. Het gaat meestal om Dorsten en bij de huwelijken lijken veel mensen ook echt uit de plaats Dorsten afkomstig.